A arte da guerra: Diferenzas entre revisións

* A falta de repaso *

"En esencia, o Arte da Guerra é o Arte da Vida"

A súa obra chegou por primeira vez a Europa no período anterior á Revolución Francesa, en forma dunha breve traducción realizada por un xesuita.

O núcleo da filosofía expresada na obra descansa nestes dous principios:

1. Todo o Arte da Guerra se basea no engano.

2. O supremo Arte da Guerra é someter ó inimigo sen loitar.

As ideas de Sun Tzu estendéronse polo resto de Asa ata chegar a Xapón. Os xaponeses adoptaron rapidamente estas ensinanzas e, posiblemente, engadiron algunhas da súa propia colleita. Hai constancia de que o principal libro xaponés sobre o tema, "O libro dos Cinco Aneis", está influído pola filosofía de Sun Tzu, xa que o seu autor, Miyamoto Mushashi, estudou o tratado de "O Arte da Guerra" durante a súa formación como Samurai.

Habitualmente se fai referencia ás culturas orientais como culturas de estrategia e non é pequena a influencia de Sun Tzu neste desenvolvemento cultural. Hoxe en día, a filosofía do arte de la Guerra foi máis alá dos límites estritamente "militares", aplicándose ós negocios, os deportes, á diplomacia e aínda ó comportamento persoal. Por exemplo, moitas frases clave dos manuais modernos de xestión de empresas, son na realidade citas literais da obra de Sun Tzu (cambiando, por exemplo, exército por empresa, ou armamento por recursos, sen ir máis lonxe). As ideas seguen sendo completamente válidas a pesares dos 25 séculos transcorridos dende que se escribiron.

Non é un libro doado. Convén lelo amodo meditando no sentido das ideas expresadas nas frases, non quedándose a cita literal. Só desta forma poderase saca-lo máximo proveito ó seu estudo. Persoalmente, o considero unha lectura imprescindible para a formación dun artista marcial.

Que o disfrutedes.

 

== Estimacións ==

A Guerra é un asunto de importancia vital para o Estado; un asunto de vida ou morte, o camiño cara a supervivencia ou a destrución. Polo tanto, é imperativo estudala fondamente.

Hai que valorala en termos de cinco factores fundamentais, e facer comparacións entre diversas condicións dos bandos antagonistas, de cara a determinar o resultado da contenda.

O primeiro destes factores é a política; o segundo, o clima; o terceiro, o terreo; o cuarto, o comandante; e o quinto, a doutrina.

Política significa aquilo que fai que o pobo estea en harmonía co seu gobernante, de modo que lle siga onde sexa, sen temer polas súas vidas nin a correr calquera perigo.

O clima significa a noite e o día, o frío e o calor, días despexados ou de choiva, e o cambio das estacións.

O terreo implica as distancias, e fai referencia a onde é fácil ou difícil se desprazar, e se é campo aberto ou lugares estreitos, e isto influencia as posibilidades de supervivencia.

O comandante ha de ter como calidades: sabedoría, sinceridade, benevolencia, coraxe e disciplina. Por fin, a doutrina, ha ser comprendida como a organización do exército, as graduacións e rangos entre os oficiais, a regulación das rutas de subministros, e a provisión de material militar ó exército.

Estes cinco factores fundamentais han de ser coñecidos por cada xeral. Aquel que os domina, vence; aquel que non, sae derrotado. Polo tanto, ó traza-los planes, han de se compara-los seguinte sete factores, valorando cada un co maior coidado:

1.¿Que dirixente é máis sei e capaz?

2.¿Que comandante posúe o maior talento?

3.¿Que exército obtén vantaxes da natureza e o terreo?

4.¿En que exército se observan mellor as regulacións e as instruccións?

5.¿Que tropas son máis fortes?

6.¿Que exército ten oficiais e tropas mellor adestradas?

7.¿Que exército administra recompensas e castigos de forma máis xusta?

Mediante o estudo destes sete factores, serei capaz de adiviñar cal dos dous bandos sairá victorioso e cal será derrotado.

O xeral que siga o meu consello, é seguro que vencerá. Ese xeral ha de ser mantido ó mando. Aquel que ignore o meu consello, certamente será derrotado. Ese debe ser destituído.

Tras prestar atención ó meu consello e planes, o xeral debe crear unha situación que contribúa ó seu cumprimento. Por situación quero dicir que debe tomar en consideración a situación do campo, e actuar de acordo co que lle é vantaxoso. El arte de la Guerra se basa en el engaño. Polo tanto, cando é capaz de atacar, ha de aparentar incapacidade; cando as tropas móvense, aparentar inactividade. Se está preto do inimigo, ha de lle facer crer que está lonxe; se está lonxe, aparentar que se está preto. Poñer cebos para atraer ó inimigo. Golpear ó inimigo cando está desordeado. Se preparar contra el cando está seguro en todas partes. Lle evitar durante un tempo cando é máis forte. Se o teu opoñente ten un temperamento colérico, tenta irritalo. Se é arrogante, trata de fomenta-lo seu egotismo. Se as tropas inimigas están ben preparadas tras unha reorganización, tenta desordealas. Se están unidas, sementeira a disensión no seu interior. Ataca ó inimigo cando non está preparado, e aparece cando non te agarda. Estas son as claves da vitoria para o estratega.

Agora, se as estimacións realizadas antes a batalla indican vitoria, é porque os cálculos coidadosamente realizados amosan que as túas condicións son máis favorables que as condicións do inimigo; se indican derrota, é porque amosan que as condicións favorables para a batalla son menores. Cunha avaliación coidadosa, un pode vencer; sen ela, non pode. Moitas menos oportunidades de vitoria terá aquel que non realiza cálculos en absoluto.

Mediante todo isto, un pode adiviña-lo resultado final a batalla.

== Facer a guerra ==

En operacións bélicas, cando se requiren mil carros rápidos de catro cabalos, mil carros pesados, e mil soldados; cando han de se transportar provisións para un milleiro; cando existen gastos en casa e no fronte, e estipendios para enviados e conselleiros, o custo de materiais como goma e laca, carros e armaduras, ascende facilmente a mil pezas de ouro ó día. Un exército de cen mil homes pode ser posto en campaña só cando este diñeiro está na man.

Unha vitoria rápida é o principal obxectivo da Guerra. Se a vitoria tarda en chegar, as armas méllanse e a moral decae. Se as tropas atacan cidades, a súa forza desgástase. Cando un exército implícase nunha campaña prolongada, os recursos do estado diminúen rapidamente.

Cando as túas armas están melladas e o ardor decae, a túa forza exhausta e o tesouro gastado, os xefes dos estados veciños tomarán vantaxe da crise para actuar. Nese caso, ningún home, por sei que sexa, será capaz de evita-las desastrosas consecuencias que de elo resulten. Por todo elo, mentres que vimos moita achega de despilfarros estúpidos en tempo de Guerra, non vimos aínda unha operación intelixente que fose prolongada. Nunca existiu unha Guerra longa que beneficie ó país.

De todo isto se deduce que aqueles incapaces de comprende-los perigos inherentes ó emprego de tropas, son igualmente incapaces de comprender como las emprega vantaxosamente.

Aqueles expertos en face-la Guerra non precisan unha segunda leva de recrutas, ou máis de dous aprovisionamentos. O equipo militar transpórtase dende casa, pero cónfiase no inimigo en canto ás provisións. Así, o exército estará plenamente provisto de comida.

Cando un país empobrécese a causa de operacións militares, é debido ó transporte distante; levar subministros a longas distancias deixa ó pobo desamparado. Mentres as tropas están reunidas, os prezos soben. Cando os prezos soben, a riqueza do pobo baixa. Cando a riqueza baixa, o pobo sofre duras esixencias. Con esta perda de riqueza e forzas, os que teñen recursos vense extremadamente empobrecidos, e sete décimas partes dos seus recursos se disipan. E entre os gastos do goberno, aqueles debidos a repoñer carros rotos, cabalos esgotados, armaduras e cascos, arcos e flechas, escudos, manteletes, e carros de subministros, consomen ata un 60 por cento do total.

Por elo, un xeral intelixente fai que as súas tropas se aprovisionen do inimigo, pois unha medida de provisións inimigas é equivalente a vinte das propias, e unha medida da comida do inimigo equivale a vinte das propias.

Por todo isto, e dado que o único valioso na Guerra é a vitoria, non prolonguedes as operacións. E o xeral que comprende como emprega-las tropas, é o árbitro do destino da nación.

== Estratexia ofensiva ==

Xeralmente, a mellor política na Guerra é tomar un estado intacto; lo arruina é inferior. Captura-lo exército inimigo enteiro é mellor que lo destruí.Tomar intacto un rexemento, unha compañía ou un escuadrón, é mellor que lo destruí. Conseguir cen vitorias en cen batallas non é a medida da habilidade: someter al enemigo sin luchar es la suprema excelencia.

Deste modo, o que é de máxima importancia na Guerra é ataca-la estratexia do inimigo. O segundo mellor é rachar as súas alianzas mediante a diplomacia. En terceiro lugar vén atacar ó seu exército. E a peor de tódalas estratexias é atacar cidades.

Atacar cidades é algo que só ha de se facer cando non hai ningunha outra alternativa, xa que a preparación de escudos e o seu transporte, e ter preparadas as armas e o equipo necesario, require ó menos tres meses, e monta-las máquinas de asedio e as escalas para asalta-las murallas, require outros tres meses adicionais. O xeral, incapaz de controla-la súa impacencia, ordenará ás tropas cargar contra as murallas, co resultado de que un terzo delas perecerá sen tomar a cidade. Así de calamitoso é atacar cidades.

Así pois, os verdadeiramente hábiles na Guerra someten ó exército inimigo sen batallar. Capturan as cidades inimigas sen las asalta, e se apoderan do estado inimigo sen campañas prolongadas. A súa meta é tomar intacto todo canto hai baixo o ceo, mediante consideracións estratéxicas. Como resultado, as súas tropas non se desgastarán, e as ganancias serán completas. Este é o arte da estratexia ofensiva.

En consecuencia, o arte de usar tropas é este: Se se é dez veces superior ó inimigo, rodeadeo. Se se é cinco veces máis forte, lle atacade. Se se ten o dobre de forzas, lle dividide. Se se está á par, lle superade mediante un bo plano. Se se está en inferioridade numérica, sede capaces de manter aberta unha vía de retirada. E se se está en desvantaxe en tódolos aspectos, sede capaces de eludirlo, pois unha forza pequena non é nada agás botín para unha máis poderosa, se se enfronta a ella de xeito temerario.

O xeral é o asistente do soberano do estado. Se esta asistencia é estreita, o estado será forte sen dúbida; se é feble, o estado será certamente feble.

Hai tres formas en que un soberano pode levar a derrota ó seu exército:

Se, ignorante de que o exército non debería avanzar, orda un avance; ou se, ignorante de que non debería se retirar, orda unha retirada. Isto coñécese como desequilibrar al exército.

Se, ignorante dos asuntos militares, interfire na súa administración. Isto causa perplexidade entre os oficiais.

Se, iñorante dos problemas do mando, interfire no enderezo da loita. Isto enxendra dúbidas na mente dos oficiais.

Se o exército está confuso e suspicaz, os gobernantes veciños tomarán vantaxe de elo, e causarán problemas. Isto é o que significa a frase: Un exército confuso lleva a la victoria del contrario. Por outra parte, hai cinco casos nos que pode predecirse a vitoria:

O que sabe cando pode loitar e cando non, sairá victorioso.

O que comprende como loitar, de acordo coas forzas do adversario, sairá victorioso.

Aquel cuias filas estean unidas nun propósito, sairá victorioso.

O que está ben preparado e descansa a agarda dun inimigo que non estea ben preparado, sairá victorioso.

Aquel cuxos xerais son capaces e non sofren interferencias por parte do seu soberano, sairá victorioso.

É nestes cinco puntos nos que se coñece o camiño á vitoria.

Por tanto dígovos: Coñece ó teu inimigo e te coñece a ti mesmo; en cen batallas, nunca sairás derrotado. Se es ignorante do teu inimigo pero coñéceste a ti mesmo, as túas oportunidades de gañar ou perder son as mesmas. Se es ignorante do teu inimigo e de ti mesmo, podes estar seguro de ser derrotado en cada batalla.

== Disposicións ==

Os guerreiros expertos dos tempos antigos, en primeiro lugar facíanse a se mesmos invencibeis, e entón agardaban un momento de vulnerabilidade por parte do inimigo. A invincibilidad depende dun mesmo, pero a vulnerabilidade do inimigo depende del. Disto dedúcese que quen é experto na Guerra pode se facer a se mesmo invincible, pero non é seguro que sexa capaz de facer que o inimigo sexa vulnerable. Dito doutra forma: un pode saber cómo vencer, pero isto non significa necesariamente que vaya a vencer.

Defendete cando non poidas derrotar ó inimigo, e ataca ó inimigo cando poidas lle vencer. Un deféndese cando a súa forza é inadecuada; ataca cando é abundante. Aqueles que son hábiles en se defender ocúltanse a se mesmos como baixo nove capas de terra; aqueles que o son en ataque caen como un lóstrego dende o ceo. Por tanto, aqueles hábiles en atacar e en se defender son capaces tanto de se protexer a se mesmos como de lograr unha vitoria aplastante. Prever unha vitoria que un home ordinario pode prever, non é o espírito da excelencia. Non importa se triunfas a batalla e es aclamado universalmente como "experto", pois levantar unha folla caída non require ter gran forza, distinguir entre o día e a noite non é proba de gran visión, oir un trono non é mostra de oído agudo.

Nos tempos antigos, aqueles que eran chamados "hábiles na Guerra" conquistaban a inimigos facilmente conquistables. E as vitorias conseguidas por un deses "mestres da Guerra" non significaban nin reputación de sabedoría nin coraxe meritorio, pois saían victoriosos sen riscos. Sen riscos, certamente se consegue a vitoria: pódese conquistar a un inimigo xa derrotado, sen necesidade de planea-lo combate.

Polo tanto, o comandante hábil toma unha posición na que non pode ser derrotado, e non perde a oportunidade de vencer ó seu inimigo. Un exército victorioso sempre busca batalla despois de que os seus planes indíquenlle que a vitoria é posible, mentres que un exército destinado a derrota loita coa esperanza de vencer, pero sen ningún plano. Os que son expertos na Guerra cultivan as súas políticas e adhírense estritamente ás regras trazadas. Deste modo, teñen no seu pode-lo control dos acontecementos.

Os elementos do arte da Guerra son: primeiro, a medida do espazo; segundo, a estimación das cantidades; terceiro, os cálculos; cuarto, as comparacións; e quinto, as posibilidades de vitoria. A medida do espazo deriva do terreo. As comparacións fanse a partir das cantidades e os cálculos, e determínase a vitoria segundo estas comparacións. Así pois, un exército victorioso equivale a un saco en equilibrio contra un gran de arroz, e un exército derrotado é como un gran de arroz en equilibrio contra un saco.

É a consecuencia das disposicións tomadas, que un xeral é capaz de facer que as súas soldados loiten co efecto das augas que, súbitamente liberadas dunha presa, caen sobre un abismo sen fondo.

== Actitude do exército ==

Xeralmente, mandar un gran exército é o mesmo que mandar a uns poucos homes. É unha cuestión de organización. E dirixir un gran exército é o mesmo que dirixir a uns poucos homes. É unha cuestión de formación e sinais.

Que un exército sexa capaz de soporta-lo ataque inimigo sen sufri-la derrota débese ás operacións conxuntas de forzas normais e forzas extraordinarias. As tropas cargando contra o inimigo como unha pedra de muíño contra un montón de ovos, é un exemplo dunha sólida actuación contra unha vacía.

Xeralmente, a batalla, úsase a forza normal para resistir, e as forzas extraordinarias para vencer. Os recursos daqueles que son expertos no uso de forzas extraordinarias son tan infindos como o ceo, tan inesgotables como o fluír dos grandes ríos, posto que rematan e recomezan -de xeito cíclioco, como os movementos do sol e a lúa-. Poden morrer e renacen -recorrentes, como é o paso das estacións-. Nótalas musicais son como as estacións. Son só cinco en número, pero as súas combinacións son tan infindas que ninguén pode las visualiza todas. Os sabores son só cinco en número, pero as súas mesturas son tan variables que ninguén pode degustalas todas. a batalla, só existen as forzas normais e as extraordinarias, pero as súas combinacións tampouco teñen limite, ninguén pode las comprende todas. Pois estas dúas forzas se reproducen mutuamente. É como o movemento sen fín nun círculo. ¿Quen pode esgota-las posibilidades das súas combinacións?

Cando as augas torrenciais arrastran as pedras, é a causa do seu impulso; cando o voo dun falcón racha o corpo da súa presa, é a causa da súa precisión. Así pois, o impulso daquel experimentado na Guerra é aplastante, e o seu ataque extremadamente preciso. A súa potencial é o dun feixe de frechas; a súa precisión, o solta-la corda do arco.

En medio do tumulto, batállaa asemella caótica, pero non debe existir desorde nas propias tropas. O campo de batalla pode asemellar confusión e caos, pero o bando propio debe permanecer ordenado. Así será a proba de derrotas. A confusión aparente é o resultado dunha boa ordenación; a covardía aparente, do coraxe; a debilidade aparente, da forza. Orde e desorde dependen da organización e a dirección; coraxe e covardía, das circunstancias; forza e debilidade, das disposicións tácticas.

Así pois, o que é capaz de facer se mover ó inimigo, faino creando unha situación, de acordo coa cal o inimigo actuará. Tenta ó inimigo con algo que desexa alcanzar. Lle mantén en movemento sostendo ese algo fóra do seu alcance, e entón, lle ataca con tropas escollidas.

Un comandante experto obtén a vitoria da situación, e non a esixe das súas subordinados. Selecciona os homes adecuados e explota a situación. O que é capaz de usa-la situación, usa ós seus homes a loita como rodillos ou como bloques de pedra: a natureza dun rodillo é tal que en chan permanece estático; en pendente, móvese. Un bloque cadrado de pedra detén calquera cousa; se é redondo, arrolla.

Así pois, a enerxía das tropas hábilmente dirixidas a batalla pode se comparar ó impulso dunha roda de muíño que se deixa rodar dende o alto dunha pendiente de mil metros de altura.

== Vacío e actualidade ==

Xeralmente, o que ocupa primeiro o campo de batalla e agarda ó inimigo pode descansar, e aquel que chega máis tarde a escena e se precipita a loita, comeza cansado. Deste modo, o que é experto na Guerra atrae ó inimigo ó campo de batalla, e non se deixa levar alí polo inimigo.

O que é capaz de facer que o inimigo chegue ó campo propio conségueo ofrecendo a este algún tipo de vantaxe. E o que é capaz de retarda-la chegada do inimigo conségueo facendo que este se deteña por precaución. Así pois, cando o inimigo está descansado, sei capaz de lle esgotar; cando está ben alimentado, sei capaz de lle facer pasar fame; cando está descansando, fai que se mova.

Toma os lugares que sexa incapaz de rescatar; te despraza suavemente na dirección por onde sexas menos agardado.

Cando es capaz de te desprazar mil li sen te cansar, é debido a que viaxas por lugares onde non hai inimigos. A forma de te asegurar de tomar aquilo que atacas é atacando o lugar que o inimigo non defende ou non pode protexer. A forma de te asegurar de mante-la posición que defendes é defender unha posición que o inimigo teme ou non é capaz de atacar. Polo tanto, contra aqueles hábiles en ataque, o inimigo non saberá como se defender, e contra aqueles expertos na defensa, o inimigo non saberá como atacar.

Sutil e insusbtancial, o experto non deixa pegada. Tan divinamente misterioso que é inaudible. Así é o dono do destino do inimigo. A súa ofensiva será irresistible se a lanza contra as posicións febles do contrario. Non pode ser sobrepasado cando se retira, se se move rapidamente. Cando eu decido presentar batalla, o meu inimigo, incluso protexido por altos muros e fondos foxos, non pode evitar se enfrontar ó meu, pois ataco unha posición que debe defender. Cando eu desexo evita-la batalla, podo me defender simplemente trazando unha liña no suelo: o inimigo será incapaz de me atacar, pois fixen que se desprazase a un lugar distinto do que el desexaba.

Se son capaz de determina-las disposicións do inimigo mentres que, ó mesmo tempo, oculto miáñalas, entón podo concentra-las miñas forzas, e as súas han de se dividir. E se eu me concentro mentres el se divide, podo usar toda a miña forza para atacar unha fracción da súa. Por tanto, serei superior numéricamente. Se son capaz de usar a moitos para golpear a uns poucos nun punto seleccionado, aqueles caerán sen remisión.

O inimigo non debe coñecer onde tentarei presentar batalla. Pois se el non sabe onde tento batallar, debe facer preparativos en moitos lugares diferentes. E cando el se prepara en moitos lugares, aqueles cos que terei que loitar serán menos. Se se prepara no fronte, a súa retaguardia será feble, e se prepara a súa retaguardia, o seu fronte será fráxil. Se reforza a súa esquerda, a súa dereita será vulnerable, e se reforza a súa dereita, lle quedarán poucas tropas para a esquerda. E se envía tropas a todas partes, será feble en todas partes. A inferioridade numérica deriva de ter que se resgardar contra los ataque posibles; a superioridade numérica deriva de forzar ó inimigo a facer este tipo de preparativos contra nós.

Se un sabe onde e cando se librará batállaa, as súas tropas poden marchar mil li e chegar ó lugar. Pero se un ignora cal será o campo de batalla ou o día en que se librará, a esquerda será incapaz de axudar á dereita e a dereita será incapaz de axudar á esquerda, e a vangarda será incapaz de apoiar á retagarda, e viceversa. Moito máis aínda se se atopan separadas por deceas de li ou, incluso, por só uns poucos. A pesar de estima-las tropas do contrario como numerosas, ¿de que lle beneficia esta superioridade respecto ó resultado final da Guerra?. Así pois, a vitoria pode aínda se alcanzar, pois incluso se o inimigo é numéricamente superior, pode se evita-lo encontro directo coa súa totalidade. Analiza os planes do inimigo de forma que poidas averiguar os seus puntos febles e os seus puntos fortes. Lle axita de cara a identifica-las pautas dos seus movementos. Lle pon señuelos para que lle revé as súas disposicións, e determina a súa posición. Lanza un ataque de proba para aprender onde é forte e onde é deficiente. O principal obxectivo na disposición das tropas propias é las situa sen que presenten unha forma identificable. Deste modo, nin o máis penetrante dos espías pode entrometerse, nin o mais sei pode trazar planes contra ti.

É de acordo coa situación, o como os planes levan á vitoria, pero a maioría non entende isto. Aínda que calquera pode ve-los aspetos externos, ninguén comprende como se alcanzou realmente a vitoria. Cando se gaña unha batalla, as tácticas non deben se repetir. Un debe sempre responder ás circunstancias nunha infinda variedade de modos.

Agora, un exército pode ser semellante ó auga, pois ó igual que o auga que flúe evita as alturas e diríxese ó chan, un exército debe evita-la forza e atacar sobre a debilidade. E ó igual que o auga flúe e toma forma de acordo co terreo, así un exército diríxese á vitoria de acordo coa situación do inimigo. Igual que o auga non ten unha forma constante, non hai condicións constantes na Guerra. Ó que é capaz de consegui-la vitoria modificando as súas tácticas de acordo coa situación do inimigo, ben pode s ele chamar divino.

Dos cinco elementos (auga, lume, metal, madeira e terra), ningún predomina sempre; das catro estacións, ningunha dura para sempre; dos días, algúns son longos e outros curtos, e a lúa crece e mingúa. Esta é tamén a regra que rexe no emprego de tropas.

== Manobras ==

Normalmente, en tempo de Guerra, o xeral recibe os seus ordes do soberano do estado. Durante o proceso de organización das tropas e mobilización dos seus homes, para converte-lo seu exército nunha entidade harmoniosa e la coloca en posición, nada é máis difícil que o arte de manobrar ata posicións vantaxosas. O complexo do tema é converte-la ruta máis intricada na ruta máis directa, e distraer ó inimigo con señuelos. Para lo logra, debes te poñer en marcha despois de que o faga o contrario, e chegar ó campo de batalla antes que el. Quen é capaz de facer isto amosa o seu coñecemento do artificio da distracción.

A vantaxe e o perigo son materias inherentes ambas ó feito de manobrar para alcanzar unha posición vantaxosa. Aquel que pon en movemento ó exército enteiro, xunto coa súa impedimenta, perseguindo unha posición vantaxosa, non a obterá. Se abandona o campamento e toda a impedimenta a loita por obter vantaxe, perderá todo o seu equipo. Se orda ós seus homes realizar marchas forzadas sen armadura, sen se deter día e noite, para cubri-lo dobre a distancia usual nun desprazamento, e cubrindo cen li a loita pola vantaxe, é posible que vexa como os seus comandantes son capturados.

Os homes máis fortes e resistentes chegarán primeiro, e os máis febles estarán aínda atrás; así pois, se se emprega este método, tan só a centésima parte do exército chegará ó seu destino. Nunha marcha forzada de cincuenta li, o comandante da vanguardia caerá probablemente, pero a metade dos seus homes chegarán. Nunha marcha forzada de trinta li, só chegarán dous terzos. Isto significa que un exército no que se deixe atrás o equipo pesado, subministros, comida e equipaxes estará perdido.

Aquel que non está de acordo cos designios dos seus veciños, non debe entrar en alianzas con eles. Aqueles que non coñecen as condicións de montañas e bosques, desfiladeiros perigosos, marismas e pantanos, non poden dirixi-la marcha dun exército. Aqueles que non empregan guias locais son incapaces de obter vantaxes do terreo.

A Guerra se base no engano. Móvete cando sexa vantaxoso e crea cambios na situación dispersando e concentrando as túas forzas. Cando entras en campaña, sei rápido como o vento; facendo marchas normais, maxestuoso como o bosque; nas incursións e saqueos, feroz como o lume; cando te detés, asine como as montañas. Se te agochas, sei tan insondable como as cousas máis alá das nubes; en movemento, cae como o raio. Para saquear unha rexión, dispersa as túas forzas. Cando conquistas un territorio, defende os puntos estratégicos.

Sopesa a situación antes de efectuar movemento algún. Aquel que domina o artificio da diversión sairá victorioso. Así é o arte de manobrar.