A Galicia (Pintos, 1861)

A Galicia       Xoán Manuel Pintos       1861
 

          Misit dives Gallaecia pubem.

Fermoso labrador que sin cansazo
fas recachar o mundo e mil primores
xermolla a feixes por un mar de frores,
con só quencelo ti dend’o teu pazo;
ti, que o calor difundes polo espazo,
brillante Febo que decote xiras
cheo de luz polo alto firmamento,
sin que as edades fagan decremento
no foco inmenso de que fogo tiras;
notorio decumento,
frorón dourado polo azul dos ceos
que así confunde a impíos com’a ateos,
ti, que benino a miña terra miras
carís lle pondo alegre de contento,
a Deus lle pide por un breve instante
que lle dé forza a meu cativo alento
porque louores a Galicia cante.

De Finisterre ó monte Pedrafita,
de Santa Tecla ó cabo de Ortegale
hai o tallón de terra máis bonita
que España tén ó norte occidentale.
Báñana toda caudalosos ríos,
cadoiros e torrentes,
que ó caír de curutos e vertentes,
borbollando escumóso-los seus bríos,
freixas de prata polo fondo corren
fasta chegar ó mar a donde morren.

Xorreiras de lintura
regálanlle as entrañas e, na tona,
debroulla o paramento de verdura
co amor de Frora, Ceres e Pomona.
Rescenden polos ares os olores
das herbas e das frores,
se mecen a mareas as espigas,
e entre tal variedade de colores
mimosa randa a freba das estrigas.
Penduran ricas froitas das froiteiras,
abondan as madeiras
nos soutos e devesas e folgadas
con vigas mui liñeiras
de valentes toradas
e resoa o balbordo dos pinales
como decote berra o mar na costa
batendo as olas contra os areales.

Paxaros infinitos, rebulindo
no tempo desque vén a Candeloria,
nas ponlas e sinxeles penduricos
cantan, qu’é unha gloria,
alboradas de muitos repinicos.
De pólos e de pitos,
de galos e galiñas hai a pote,
de ovos se facendo muito lote
que para fóra vai en cargamento.
De barato alimento,
perdices e coenllos e mais caza,
sempre está chea a praza
de todo comestible e mantimento,
de canto se maxine de comida,
sustancia, de fartura e bo sustento
e regalo á apetencia de esta vida.

Hai bos viños de corpo que apresentan
de branco e mais de tinto varios cores,
de agullas, refrescantes, turruxeiros,
que poden se repor ós máis primeiros
prezados polos Reis e Emperadores.
¡De Amandi, de Castrelo e Valdeorras
qué viño de sabor e cacheteiro!
¡Qué rico é o tostado e paladeiro!
Se poden abillar as mesmas borras
dos viños esquisitos do Ribeiro.

Nas granxas branquexean os pombales
que niños son de amor e de inocencia
e ó lonxe dan sinales
da paz do campo, don da Providencia,
voando brancas pombas ó redore
cal anxos de purísimo candore.
E, no abrigo, por sitios mui sollosos
en ringle están curtizas das sobreiras
de donde sán enxames numerosos
de abellas sin cesar traballadeiras,
que voan espalladas e zoando
dozuras van sacando
das herbas e das frores,
nos dando as habildosas frabiqueiras
de balde os seus suores
de mel e mais de cera por mancheas
productos delicados nas enteas.

Multitude de ovellas e carneiros
de crabas e castróns, crabitos, años,
pastando vai nos montes en rebaños,
subindo ás cotorelas e ós outeiros.
E nas chouzas e veigas e nos prados
os maores ganados:
¡qué vacas tan leiteiras!
¡qué becerros engorda o seu leitiño!
¡qué bois os de Laíño!
N’é milagre que as bulsas estranxeiras
a mercalos nos saian ó camiño.

De bácaros tamén hai muito gando
de un inzo prodixioso e mui frecoente
e ca fariña e landres se cebando,
acódelle na feira muita xente,
sendo cousa evidente
qu’é mui prezado, alá polas Castelas,
xamón de Lugo e mailo de Caldelas.

De mulas e cabalos a milleiros,
de aguante e corredores,
por chano e costa arriba gabeadores,
puxando por quedar sempre dianteiros,
así xa son citados de primeiros
nas festas que dispuxo Escipión,
decindo Silio Itálico, gabando,
que voaba o calaïco Lampón

¿E qué direi do abondo de pescado?
¿que Tetis bota aquí a regazo cheo?

Non hai no mundo un pobo regalado
por natureza com’o meu terreo.
Navallas, bucaróns e caramuxos,
parrochas, birbirichos e barbadas,
percebes, panchos, pragos e curuxos,
alfóndegas e pirlos e pescadas,
samborcas, pintarroxas, zamoriñas,
xarretas, sollas, brecas,
ameixas e fanecas,
escachos, lapas, lirios e anduriñas,
rañartes, congros, chocos e carneiros,
panchoces, cherlas, eixes, peixespadas,
besugos e douradas,
cravudos, bertorellas e pateiros,
escalos, arroaces,
eiroas, robalizas e basocas,
praguetas e xurelos e sardiñas,
centolas, bois, atúns e barallocas,
sabenlas, pintos, lorchas e zancados,
bonitos, lirpas, mendos, cabaliños,
vieiras e corniños,
torpedos, tabiróns, pombos, lenguados,
ourizos, ollosmoles, sanmartiños,
anguías, tranchos, crabas, xardas, ostras,
buraces e touriños,
marolos, tingas, luras e lagostras,
robalos, rodaballos e moreas,
salmóns e troitas, muxes e corviñas,
doncellas, camaróns e mais lampreas,
beltráns e longueiróns, raias, buguinas
e melgas, anguiachos, caranguexos
e nécoras e pulpos e badexos.

A máis de todo eso a miña terra
de minas de metales un tesouro
fechado nas entrañas inda cerra,
correndo polo Sil píbodas d’ouro.
Mais inda o tén maor na gran bondade
do clima tan mimoso,
que a xente é forte, san, de muita dura
e facilmente o enfermo se precura,
pois nin o vran n’inverno é riguroso
por eso nas edades xa pasadas,
correndo aquela sona,
colocaban as Illas Fortunadas
nas Illas de Baiona.
Por eso foi notorio e saben todos,
como certa noticia,
que a este chan saudoso de Galicia
se viñan a criar os Reies Godos.

Pois con taes elementos, ¡ou Galicia!,
¿por qué se me apresenta a túa imaxe
cos cabelos voando desparxidos,
desarrombado o traxe,
cos ollos mornos, tristes e afrixidos?
¿Dos tempos que son idos
alémbrache a túa lanza tan temida
que ó lexos centellaba
e ó máis valente peito amedrentaba
si a voz dabas de guerra
atroando nos fondos e na serra?
¿Alémbranche os aceiros tan gabados
das hostes africanas,
que os fillos teus pediron e levados
a Aníbal lle lograron o renome
de vencedor de Cannas?
¿Alémbrache que Roma poderosa
leirar tuvo contigo centos d’anos
e que Bruto chamábase o Galego,
soberbio e fachendoso entre os Romanos?
¿Alémbrache de aqueles inimigos
feroces e tiranos,
que cal mareas viñan en lexións,
topando nos teus fillos con leóns?

Os mesmos inda son, nobre Galicia,
que nunca o pé na guerra atrás volveron;
anque dez se tirasen contra cento
con valeroso alento
seus lares e súa patria defendían
e, si a loitar morrían,
tamén ó forte empuxe do seu brazo
de nervos com’o ferro,
de capitón a tombos, reboladas
para un inmenso enterro
caían as lexións descartizadas.
Con voces de trebón alí Galicia
soaba entre os estrondos
das armas e dos berros.
E o longo abouxamento polos ares
corría, e pola terra e polos mares,
chegando ó Capitolio, onde temían
o fin de tan heroïca constancia...
E do Medulio os concos repetían
¡Terror de Roma, horrores de Numancia!

Unha grande marea de barbarie
dimpois alá no norte se axuntando
a enchente desbordou e sobre Roma
caíu, o seu poder asolagando.
E ti, nobre Galicia, resollando,
o loro infame rompes centenario
e cinxes a primeira a gran coroa
co signo redentore do Calvario.
Somente así quixeche a Reciario,
soberano dos Suevos,
e co’ os teus valentismos arotrevos
do mundo cristïano es alegría,
fundando así a primeira monarquía.
O cetro teu estonce repasaba
León e Lusitania e a Castela
e anque escurecida a túa estrela,
a lengua túa di quen foches ante
pois inda en Portugal está reinante,
e nos códigos mesmos castelanos
a miles hai os termos galicianos.

Os Godos, xa dos Suevos vencedores,
a Iberia gobernaron largo tempo;
mais sempre de Galicia prezadores
polo seu valimento,
lle daban ousequioso tratamento,
por eso os fillos seus xa se chamaban
os Príncipes entonces de Galicia
que era a súa delicia,
e aquí en Pazos de Rei se lle criaban,
convindo ter de parte e por amigos
os qu’eran de temer como inimigos.

Caíron tamén eles do seu trono,
que nada está seguro acá na terra,
e as faltas e crimes deles fono
a causa de heredarmos triste guerra.
O libro da esperencia non aterra
ós altos, relaxados,
que da moral se rin desprocatados
e cuidan ser eternos,
que nunca baixarán par’ os infernos.
A lástima é que sendo delincuentes
por eles o castigo paguen outros
que foron inocentes.
Quedaran ben patentes
exempros de Lucrecia e de Virxinia
que o sangue seu verteron
e pobos encenderon
e fogo nos poderes atearon
aqueles que da afrenta se vingaron.
Así, afiando a Morte a súa gadaña
en África, incirrada e mui acerba,
nun brinco se chantou acá en España,
segando nas cabezas como en herba.
Florinda lle gritara, que é testigo
da violación infame de Rodrigo.

Dos mouros o estandarte xa trunfante
pasea por España: o sabre corvo
a eito leva todo por dïante,
sin atopar atranco nin estorbo,
poñendo de Mahoma leis, costumes
e inxirindo en Castela novos numes.
A santa relixión contaminada
se viu alí, e a mesma lingua patria
con voces arabescas misturada.

Pero non foches ti, Galicia amada,
quen o xugo sufriu tan afrentoso.
Teu pobo valeroso,
co fillo de Favila aquí nacido,
un berro aterradore deu de guerra,
que espanto lle causou á xente perra.
Emporeso algún tempo aquí pararon
e fixeron destragos ben arreo;
mais nunca de sosego eles lograron
que sempre os axotaron
as picas e bisarmas do terreo.
Por adentro do seo
da patria e relixión o fogo santo
na xente de Galicia atea tanto,
que morrer só desexa,
primeiro que sufrir a negra mingua
de que os mouros lle manchen a súa lingua,
nin as leis nin costumes nin a igrexa.

Ciados polos nosos e mallados
os lindes de Galicia botan fóra
tocándolle a Galicia ser señora
da Reconquista polos seus soldados.
En ela foron sempre sinalados,
e xa en León un ascendente houbo
do Bon Guzmán, que moribundo soubo
render o colo ó alfanxe de Almanzore
antes de ser á patria vil traidore.

Ilustre fillo da leal Galicia,
Guillermo valeroso,
firme, constante, fiel, pundonoroso,
un ano inteiro rechazache o mouro,
sin que pudese reducirte o ouro,
que che ofrecía aquel batalladore
que ó fin matoute; pero a súa cabeza
rodou ben presto en Catalañazore.

En todas partes, sí, Galicia soa
con gran alaudo pola valentía
e nas historias a nobreza súa
tuvo e terá sempre nombradía.
Eles seguiron en tan santa empresa
fasta acabar cos mouros
e en tódalas batallas se atoparon,
e co maor denodo pelearon
de noite e mais de día,
nas Navas, en Toledo… A súa espada
como raio tremendo resplandía
por riba das murallas de Granada.

Por eso ti, Galicia, regalada
polas túas proezas e fazañas
de privilexios foches sinalada
máis que ningunha xente das Españas.
Por eso aínda agora os teus altares
ostentan sempre vivo o Sacramento
que sexa manifesto documento
da gloria dos gallegos militares.
Por eso o reximento de Galicia
que chaman o Señore
a naide de este mundo lle rendía
a bandeira, que, reina do valore,
somente se rendía ó Salvadore.

De blasóns e de timbres resplandentes
polos montes e campos e ciudades
de Galicia se atopan mui frecoentes
pregoando as súas altas cualidades
ilustres apellidos de nobreza
e títulos de altísima grandeza,
que o maor privilexio arraiga nela
de publicar os reies de Castela.

En tódalas edades os gallegos,
de España mui leales defensores,
probaron polo mar e pola terra
que non se presentaban nunha guerra
soldados máis valentes nin mellores.
Gallego foi Fernando de Saavedra
que en campo de batalla a Alonso Enríquez,
que rei de Portugal foi o primeiro,
o fixo por súa man el prisioneiro.
Gallego foi aquel, que alá en Pavía,
a Francisco primeiro, rei de Francia,
por entre os seus cabalos se metendo
e a mesma súa manopla lle collendo
entre os seus prisioneiro alí o facía;
e tanto foi o honor e fidalguía
do soldado gallego Alonso Pita
que con carraxe súpita, inaudita,
de lado del se puxo por salvalo
dos qu’iban cometelo por matalo.
Francisco llo atestou agradecido
e Calros de Alemania emperadore
mandou que sempre fose distinguido
cas armas de Francisco o seu valore.

Pois sendo os fillos teus tan sinalados
en feitos de heroísmo tan brillante,
¿por qué vexo Galicia o teu semblante
dorido e morno, os ollos apagados?
¿Receas ti de vernos cautivados
con pouco folgo agora no presente,
e que a túa lanza limpa e refulxente
non teña brazos inda preparados?
O contrario este seclo che evidencia
na guerra da famosa independencia.

Inda hoxe ca reixa dos arados
ou ós golpes tallantes do legón
escachan muitos ósos dos soldados
do Atila desta edá: Napoleón.
Sampaio foi o termo da invasión
que alí de Cotobade, de Morrazo,
de Galicia se ergueu o forte brazo,
e con fouzas, bisarmas e gadañas
abate polo chan vertendo sangre
os membros da gavilla das Españas.
¡Atrás! ¡viva Galicia!
berraba aquela súpita milicia
e Ney e Sul temblaron
e fóra de Galicia se escaparon.

Galicia reximenta o paisanaxe
e dentro de Santiago xa impacente
Minerva se levanta refulxente
gritando ¡ás armas! chea de carraxe.
Os alumnos formando un oleaxe
sacoden os manteus e voluntarios
diante do Apóstol xuran todos,
formando un batallón de literarios,
por patria e relixión morrer mil veces
antes que o xugo sufran dos franceses.

Aquel mundo de xente axerxillado
nos campos de Castela se presenta
e alí todo se alenta,
e fólganse no peito os corazóns
de ver da súa esperanza a nova estrela
ollando para os nosos batallóns:
Betanzos, Mondoñedo, Compostela,
Santiago, Pontevedra, Tui, Ourense,
e Monterrei, con outra máis milicia
debaixo da bandeira de Galicia.

Os vencedores de Austerliz e Jena
conversos en gavilla, sin exempro,
das nosas casas e do noso tempro
adoitos ó asoballo e a far saqueos,
cribounos mechos en revolto sangre
Galicia ó pé dos montes Pirineos.
De ver tantos trofeos
Wellinton asombrado
co sombreiro quitado
ó invicto xeneral gallego Freire
lle dá a súa man e dille arrebatado:
“feliz España, que con estes fillos,
da escravitú xamais poñerá os grillos!”

Finada aquela loita ¿quén diría
que o trunfo nun momento,
en vez de regocillo e de contento,
un pano funeral o crubiría?
Os héroes ¡ai! e fieles defensores
da patria foron todos perseguidos
e gobernos traidores
lles deron de agasallo e de preseas
patíbulos somente e mais cadeas.
Seis anos xa levaba en triste pranto
España, que amarrada ó despotismo,
escrava, sin alento no crebanto,
non daba xa señales de civismo,
cando un gallego ardendo en patriotismo,
o xeneral Quiroga, unido a Rego,
un grito santo dá en Andalucía
e torna España á vida e á alegría.

Pero ¡ai! ¡aquel contento
cal lóstrego pasou en un momento,
volvendo mui axiña os fariseos
que gritan libertade, a boca chea,
detrás dos Pirineos
e queren gobernar a casa allea!
¡Cen mil deles viñeron
e, tendo xa o camiño preparado,
por degredo fatal de negro fado
señores ¡ai! de España se fixeron!

Pero ó entrar en Galicia
a gálica milicia,
na Cruña tiña posto o pensamento,
non xulgando que alí non entraría
sin pagar mui ben caro o atrevimento.
Chegouse, pois, ca súa artillería,
cuidando achar aberta
a praza que ca xente en batería
paraba na defensa mui alerta.
A garnición, esperta,
vislumbra dibuxado en grandes sombras
pola porta de Abaixo e na de Arriba
quen ó francés reciba:
é Marte ca súa lanza relucente,
Neptuno impetuoso co tridente.

Anque España xa toda está rendida,
e casi tod’as prazas xa tomadas
e a libertá, perdida,
na Cruña vai a dar as boqueadas;
non pode consentir, o honor llo adita,
que o máis fero inimigo sin ver sangre
profane a gran ciudá de María Pita.
¡Oh heroína ilustre, que cal Palas,
armada te lanzache a Enrique Noris
e fuxíronche vinte mil ingreses!
O xenio teu alenta ós herculiños
en vinte e tres no sitio dos franceses.

Achegados xa estes á muralla,
como un forno se encende a batería,
arroxando torrentes de metralla
que causan unha gran carnicería;
e obrigas ó inimigo a retirarse,
ós muíños de vento a prapetarse.
Os cañóns de ambos lados feitos brasas
non cesan de troar en muitos días,
estralando na Cruña polas casas
vidreiras e escachando as galerías.
Os ecos se rebaten ás porfías
en Santa Cruz, San Pedro e pola Torre,
no monte e polo chano
e escorrendo nas olas o estrondo
da guerra cunde a soa no Occeano.

A Cruña ía a ceder xa, sendo inútil
a defensa alongar causando estragos;
mais nota que o inimigo
irado porque o fogo non afroxa,
con ánimo infernal,
comenza a disparar con bala roxa,
e prende fogo á casa de Marsal.
Como río que abocha na invernada
e a borbolloas deborca e leva a eito
canto topa diante na abeirada,
polas portas da Cruña opado o peito,
sae a xente furiosa e se abalanza
ó campo do inimigo ben resolta
a morrer sin dar volta
ou tomar do feitío unha vinganza.

De noite, o campamento sorprendido,
desprende un alarido
de espanto e de terrore, de tal sorte
cal si no campo entrara,
ca fouza degolando, a negra morte.
Os sitiados por entre os sitiadores,
de súpito, correndo se esparraman
e a coitelada, a tiro alí derraman
o sangue dos crués encendeadores.
¡A loita foi terríbel, ás escuras
matándose os franceses uns a outros
en tanta confusión que, noutro día,
asombro lles causou tal escarmento,
mirando para tal carnicería,
cravada a artillería,
quedar en cadro o sete reximento!
Ilustres herculinos, vós trunfastes,
anque logo dimpois capitulastes.

Si os fillos teus os mesmos son agora,
e tés tan ricas frores na túa abada,
¿por qué te vexo así desmacelada,
Galicia? ¿O folgo teu por qué te acora?
¿Te does de que muitos, ¡ou Señora!,
se ven laceradismos na probeza
sin poder disfrutar da túa riqueza
e se larguen da terra para fóra?
¿Laméntaste de ver por eses mares
os teus queridos fillos,
que lexos se van pór dos patrios lares
quizais a padecer en duros grillos?
¿Ti choras vendo a outros sin piedade
en cárceres morrendo,
caídos pola gran necesidade
cal si crime fixeran mui horrendo?
¿Presomes de que chegue á eternidade
a lei do contrabando cubizoso,
e que libres xamais a ver se tornen
os bens que o Ceo dános bondadoso?
¿Con ollo lacrimoso
recorres as salinas da túa costa
que deron a Salnés en outros días
o nome e abundancia ás túas rías?
¿Magóate esa venda carniceira
que nas quintas se fai de sustitutos
peor que a fan de negros ou de brutos,
que se venden e mercan nunha feira?
¿Afríxete o oídio desastroso,
que tolle fai set’anos os viñedos,
sin perdón do tributo tan gravoso
que fai chorar a feras e penedos…?

Non dubides, ¡ou pobo xeneroso!,
non dubides que veñan os degredos
que sirvan de remedio a tantos males
en esta edá presente,
e que os xustos principios eternales
te poñan ben alegre e frorecente.
Non dubides se atreva a nova xente,
que a forza de saber e de potencia
arremeteu a igrexas e conventos,
con muito máis valor e máis alentos
a far tantas reformas de concencia.
Pubrican a evidencia
de faltas e de errores
as luces esparxidas nesta edade
e fai falla demostren a verdade
contando ca esperencia
os que dela pretenden ser doutores.

Alenta pois, Galicia, que os albores
se ven xa relucir de novos días,
que cantarán brillantes trobadores
ca lira deleitosa de Macías;
prepara o corazón ás alegrías
que esperimentarás en tal momento
mirando o incremento
que tomen o comerzo, industria e artes
e a madre da abundancia e da fartura,
de ingratos esquecida, a agricultura,
levando a vía ferra a todas partes
abondo de riqueza e novas obras,
producto das virtudes e talento
no berse de Feixó e de Sarmento.

Un pobo que é leal e virtudoso,
humilde e obediente á autoridade,
que ós reis probado tén fidelidade
e que máis que ningún é relixioso,
que no perigo acorre valeroso
á defensa da Patria e mais da Fe,
merece que o goberno que tal ve
non se lle amostre nunca riguroso.

Alenta pois, Galicia,
na fonte da verdade e da xusticia,
a fror consoladora da esperanza
non se mucha sinón en fraca mente.
O corazón magnánimo, valente,
non se rende ós dolores de unha frida,
recroba no infortunio nova vida,
e ós maores riveses ponlle frente
serena, imperturbábel e sofrida.
Alenta pois, Galicia,
na fonte da verdade e da xusticia.

O tempo que se vén, ó que despide
lle dá a súa man e sóltaa de contado,
reinando o novo fado
sin contas dar a naide que non pide.
A roda da Fertuna corre e mide
ó seu antoxo tod’os bens e males,
que esparxe erguendo e derrumbando arreo
sin dar d’elo sinales,
que solo sabe Deus alá no Ceo.
Os ricos, potentados e valentes,
os Reis e Emperadores,
os pobos que se gaban frorecentes
nun ¡ai! mil sinsabores
presinten e laxados de dolores
se ven decer de cumes eminentes.

¡De Troia os muros, pazos e habitantes
varreunos polo chan horríbel fogo;
de volta os gregos, tolos de trunfantes,
do gozo repentino ven o afogo,
cubríndose ¡ai! o triste Agamenón
cos barcos seus de fúnebre crespón!
Valente foi o pobo de Moisén
e Babilonia o viu entre cadeas,
varado e morno, o seu perdido ben
chorar a fío, vindo as bágoas cheas
suspirar e xemer Xerusalén!
¡E o que de roubos fixo o Capitolio,
que o mundo todo suxetou tirano,
rachado viu o seu enmundo solio,
e opar trunfante o humilde Vaticano!...

Mais emporeso aléntase a esperanza
no vai e vén das cousas de este mundo,
que troca arreo os pesos da balanza
e, cando o baixo avanza,
vén o de arriba para o máis profundo.
De aquel Napoleón que sin segundo
foi ínclito guerreiro,
ninguén diría que o amarrara a sorte
na fianza nobre en inimiga Corte
que mui mezquiña o grande prisioneiro
lonxe de Europa lle entregou á morte.
Nin quen pensara que Turín vería
lle amañecer de fausto un novo sole,
que axiña o reparara
das perdas que tivera alá en Novara,
derrubando tan só a Sebastopole...?

Non te acores ti pois, nobre Galicia,
qu’inda rebulen teus robustos membros;
confía no direito e na xusticia,
desdobra o rico manto da túa gloria
lucente nesa conda de relembros
que de ti garda a tradición e a historia.
Quizais teus fillos inda che precuren
un novo menumento
e ardendo no amor patrio que eu che xuro
resoe, traspasando o firmamento,
o nome de Galicia, santo e puro.

Qu’é doce halar ca sede da xusticia,
é doce halar da caridá ca sede,
fuxir do encontro de dourada rede
que máis encobre as mallas da malicia,
da pesoña e inxusticia,
é doce halar por quen como nós fala,
é doce halar por quen nos faga o ben,
é doce halar por quen como nós hala
sin desexar o mal para ninguén.
Repítoo outra vez, direino cen,
qu’é santo, é xusto, é puro, é inocente
decote halar e halar de corazón
por nosa patria e mais da nosa xente
por conservar a fama e relixión.


In hoc misterium fidei firmiter profitemur.


       D’aquí non nos arrincan herexes nin xentíos
       nin tod’os protestantes con mouros e xudíos.


          Juan Manuel Pintos.

          Galicia, Revista Universal de este Reino, tomo I, A Coruña, Imprenta del Hospicio Provincial de Don Mariano M. y Sancho, 1861, pp. 364 a 368.^[1]

1. Ríos Panisse, ed. (2006). Obra poética dispersa de Xoán Manuel Pintos Villar. pp. 442–474.