O divino sainete/Canto IV
O divino sainete - Canto IV Manuel Curros Enríquez
A tal mirar, sentin noxo
De ter nascido gallego,
E d'odio e cólara roxo,
Xuréi desquites croeles
D'aquiles mónstros e quixen
Irme a puntapés contr'eles.
D'esta arrautada cativa
Libréime logo, rompendo
A chorar a bágoa viva.
Non sintía os propios axes:
Pr'os que ten limpa a concencia,
Vítores son os ultraxes.
O qu'eu de veras sintía
Era ver d'aquela sorte
Homes de tanta valía,
Qu'inda nacendo n'o mouro,
N'o mouro foran alzados
Sobre pedestrales d'ouro.
¡Qué estrañeza! ¡Qué castigo,
Segar o toxo n'o sulco
Onde semeámol-o trigo,
Y-alí, donde a xuventude
Agotóu seu nobre esforzo,
Ver erguerse a ingratitude!
—¡Benia ós que, despois de feita
A sembra, pechan os ollos
Sin agardal-a coseita,
Que, o fin, éles son felices
Como vos n'a vosa tomba,
Doce Mármol, tenro Elices!...
—
—¿Logo choras? ¡Tí toleas,
Ladron!—díxome meu guía—
Métete en vidas alleas
Mete; verás que bon pelo
Sacas, meu bravo Quixote,
En pago d'ese teu celo.
Deixa arar o gando, prenda;
Por ninguen póñal-a cara:
Quen teña tenda que a atenda.
Pois de redentor o uficio
Sobre d'estar en desuso,
Leva sempre ó sacrificio.
Vaya, reponte, non chores;
Eso de chorar é propio
D'as especies inferiores.
A cada tempo o qu'estila;
Y-oxe o corazon humano
Fel, que non bágoas, destila.
Ergue esa cara, resfrega
Eses ollos: a morriña
É enfermedá que se pega
Y-a morriña y-os teus versos
Sonche a mesma cousa; dígan-o
Certos poetiñas perversos.
—
Y-Añón, turra que te turra
De min, levóume a rempuxos,
Cal can que á loitar s'azurra,
A un vagon, onde con pía
Gravedá, mulleres y-homes
Cantaban a letanía.
Un fervor tan verdadeiro
Vendo:—¿Entre qué xente estamos?—
Perguntéille ó compañeiro.
Y-él, que xamáis s'adimira:
—Entre fauciosos vencidos,
Dixo—que estoupan c'o a ira
—¿Fauciosos? Semellan crentes,
Segun a atrición que mostran.
—¡Madía! Vénse impotentes.
Dalles en vez de rosarios
Fusís, e témelles menos
Ós lobos máis sanguinarios.
Seus rezos sonche disfraces;
Repara ben n'o que dicen,
Verás d'o que son capaces.
Fixándome enton n'o canto,
Notéi non poñen n'o rezo
Ningunha virxe nin santo
Y-os ollos baixos e inmovis,
Meten un xefe carlista
Entre dous ora pro nobis.
—Arre demo co'a xentiña...
¡Calquera se arrima á ela!—
Penséi pol-a conta miña—
Mais s'é tan ruín e dañada
Esa tropa:—¿Cómo é, dixen,
Cómo é que vai tan calmada?
—A Ira verdadeira, enxebre,
Nunca muda a cor d'o rosto,
Non dá berros, nin pon febre.
Vive n'o peito encollida
Com'un tigre, e cando salta
D'o salto estroza unha vida.
Se queres ver onde chega
A qu'istes gardan n'a alma
E de que maneira os cega,
Escoita... E n'aquel momento
Parando o tren, abouxóume
Un cramor grande e violento.
¡Morra Umberte! ¡Viv'o Papa!
Tal era a voz estrondosa
Que de cen gorxas s'escapa.
Acheguéime á ventanilla
Y-en terra italiana vínme,
N'a estación de Vintimiglia.
—¡Salve, d'antusiasmo cheo
Escraméi—patria sagrada
D'o Dante e de Galileo!
Feitos polvo y-en anacos
Os teus membros, posta a túneca
En cen xirons e buracos;
Os teus fillos perseguidos,
Queimados teus patriarcas,
Todos teus bens recollidos;
Ceibados ós catro ventos
Os osos d'os teus maores,
Afogados teus lamentos;
D'os Papas triste cautiva,
Baixo seus pes sempre morta,
Pero tamen sempre viva;
Tí, n'un traballo grorioso
De quince sigros, traballo
Cal ningun outro espantoso,
Recolliche gota a gota
Todo o teu sangue vertido,
E volto en guerreiro o ilota,
Dende a ergástola retache
Teus verdugos y-arrumbados
Liberta te levantache.
Tí, d'os cabalos d'Atila
Debaixo d'a ferradura,
Que canto toca aniquila,
Recolliche a tua coroa
E maldixeche a salvaxe
Civilización teutoa.
Tí, cando por tod'a terra
O corno feudal soaba
Chamando as naciós á guerra,
Convirtindo en estandarte
O vello sudario griego,
Proclamache a cencia e o arte;
Y-en tanto que n'un divino
Resprandor inunda os ceos
O sol de Tomás d'Aquino,
O verbo audaz de Xordano
Penetra o misterio, oculto
Sempre ó pensamento humano,
A forma en Rafael estrala
¡Y-hastra a pedra, ó golpe rudo
De Miguel Anxele, fala!
Dende enton, tí tés d'os povos
O sacreto, tí o candado
Y-a chave d'os tempos novos.
¡Ou patria, d'as patrias tempro,
Quen d'o teu mal adoleza
Cúrese c'o teu exempro!...
—
—Hasme d'ir moi caladiño,
Interrompéume aquí o Mestre,
Ou déixote n'o camiño.
Ser serio é cousa precisa:
¿Non ves que cantos t'oíron
Esterníllanse de risa?
Olla, n'esta nosa edade
Gustan os cantos d'os cegos,
Mais non os d'a libertade.
Y-o conto é que xa debías
Saber o que tran consigo
Esa clas de sinfunías...
Eu por min que ¡mal pocado!
Fun grande amigo d'os servos,
Téñoche xa escarmentado.
Trinta anos de pita choca,
Sempre c'o cloc-coto-cloc
D'a libertade n'a boca,
Non che me valeron nada;
Y-en vez de pitos quitéiche
De graxos unha bandada.
Libertade, patria, adianto...
¡Boh! ¡Déixate de toleiras
Hom! Vai rezar á outro santo.
Non contes estrelas mortas;
Que pódia ser que contándoas
Che bata a miseria ás portas.
—
Dixo, e d'o vate o sarcasmo
Escalafrióume todo
E d'o meu nobre entusiasmo
Vin apagarse a enerxía,
Cal se apaga un ferro aceso
Chapuzado en agoa fría.
| Anterior: Canto III |
O divino sainete | Seguinte: Canto V |