Proposta dun Novo Estatuto para Euskadi/Título IV

Proposta dun Novo Estatuto para Euskadi: Título IV       Parlamento Vasco       2004
 

Título IV.- Do Exercicio do Poder Público na Comunidade De Euskadi

Capítulo Primeiro.- Do exercicio do Autogoberno vasco

Artigo 37.- Valores reitores do marco social e económico

O autogoberno vasco desenvolverase nun marco social e económico de progreso ético que se sustenta nos seguintes valores:
- Un modelo de desenvolvemento sostible.
- A igualdade efectiva de homes e mulleres en todos os ámbitos.
- O benestar e a calidade de vida das persoas.
- A liberdade de empresa e a creación de riqueza.
- A participación na empresa e a cooperación interempresarial.
- A xustiza social e a solidariedade coas persoas máis desfavorecidas.
- O equilibrio e a cohesión territorial.
- A garantía de acceso de todas as persoas a un sistema educativo, sanitario e de protección social adecuado e de calidade.
- O respecto á pluralidade e a participación democrática da sociedade civil.

Artigo 38.- Dereito ao bo goberno e á boa administración

Os poderes públicos vascos velarán no exercicio das súas funcións pola interdición da arbitrariedade nas administracións, o dereito ao bo funcionamento das mesmas e a función social dos fins político-administrativos na xestión pública.
De acordo con iso, garantirase a todos os cidadáns e cidadás vascas o dereito ao bo goberno e á boa administración, que se materializará mediante o desenvolvemento dos seguintes contidos:
- O funcionamento transparente da administración, a información sobre os dereitos e os procedementos, o acceso aos rexistros públicos e a motivación suficiente na actuación administrativa.
- A funcionalidade, eficacia e simplicidade dos procedementos administrativos e a tramitación sen dilacións indebidas.
- A aplicación da presunción de que os administrados e administradas actúan sempre de boa fe, salvo proba en contrario a cargo da administración. - A correspondencia, en termos de eficiencia, entre o custo dos servizos públicos, a súa xustificación social e os resultados obtidos.
- O deber das administracións de velar en cada actuación pola aplicación de modelos de calidade, establecendo instrumentos de avaliación externa dos servizos que prestan, máis aló dos controis administrativos.
- A plena e eficaz responsabilidade polo funcionamento administrativo que resulte deficiente, de acordo coas Leis.

Artigo 39.- Participación da sociedade civil

Os poderes públicos vascos establecerán os mecanismos adecuados para facilitar e estimular a participación cidadá nos asuntos públicos, incluídos tanto o ámbito socioeconómico como tamén os ámbitos sociais, culturais e educativos, a través dos instrumentos que unha Lei do Parlamento Vasco ou as Leis sectoriais do mesmo determinen.

Capítulo Segundo.- Do Réxime Xeral de Exercicio do Poder Público

Artigo 40.- Exercicio do Poder Público

O Poder Público será exercido na Comunidade de Euskadi de conformidade cos principios básicos de relación e coa atribución de competencias que se establecen no presente Estatuto.

Artigo 41.- Principios de Relación Administrativa co Estado

Constitúen principios básicos de relación administrativa entre a Comunidade de Euskadi e o Estado español respecto ao exercicio das súas respectivas competencias ou atribucións, os seguintes:
a) O intercambio de información, a coordinación e a cooperación, de acordo coa lealdade institucional e no marco dos mecanismos de colaboración e de garantías recíprocas que se establecen no presente Estatuto.
b) O respecto e a non inxerencia no exercicio de potestades e ámbitos competenciais respectivos, de conformidade coa asignación e a repartición que se recollen no presente Estatuto.
c) A subsidiariedade, a través do criterio da Administración máis idónea, respecto ao exercicio de todas as potestades públicas de execución.
d) A harmonización de actuacións cando se susciten diverxencias entre as institucións respectivas, sen prexuízo da aplicación do sistema de garantías e procedementos establecidos neste Estatuto.

Artigo 42.- As Políticas Públicas na repartición competencial

1. Para a asignación e repartición do Poder Público na Comunidade de Euskadi atenderase prioritariamente o criterio de atribución de políticas públicas, aplicándose a repartición por materias de forma subsidiaria e aos efectos da súa incorporación nunha política pública determinada.

2. Constitúe unha política pública, aos efectos do presente Estatuto, o conxunto de materias competenciais e actividades administrativas sobre as que as Institucións exercen as potestades lexislativas e de execución precisas para a súa plena conformación e desenvolvemento, en orde a prestar un servizo integral aos cidadáns e cidadás vascas.

Artigo 43.- Atribución de potestades lexislativas ás Institucións vascas

1. Corresponderá á Comunidade de Euskadi exercer no seu ámbito territorial a potestade lexislativa en todas aquelas políticas públicas e ámbitos competenciais non atribuídos expresamente ao Estado no presente Estatuto.

2. Nas políticas públicas e ámbitos competenciais atribuídos á Comunidade de Euskadi con carácter exclusivo, disporá da plena titularidade das potestades normativa, lexislativa e regulamentaria ou de desenvolvemento. O Dereito emanado das Institucións vascas en devanditos ámbitos será o único aplicable na Comunidade de Euskadi, sen prexuízo, cando cumpra, da aplicación directa do Dereito europeo, correspondendo xa que logo ás Institucións vascas a transposición ao propio ordenamento xurídico das disposicións europeas que así o requiran.

3. En virtude deste Estatuto, a aplicación na Comunidade de Euskadi das reservas de ámbitos materiais correspondentes ás Leis Orgánicas do Estado, entenderanse sen prexuízo do respecto á regulación polas Leis vascas das Institucións e das políticas públicas e ámbitos competenciais atribuídos á Comunidade de Euskadi con carácter exclusivo.

Artigo 44.- Atribución de potestades de execución ás Institucións vascas

1. En virtude deste Estatuto, con carácter xeral, corresponden á Comunidade de Euskadi, dentro do seu territorio, a potestades de execución de todas as políticas públicas, salvo naquelas políticas públicas atribuídas ao Estado con carácter exclusivo no ámbito da Comunidade de Euskadi, de acordo co disposto neste Estatuto.

2. As potestades de execución atribuídas ás Institucións vascas estenderanse a todas as funcións executivas, tanto das Leis estatais que correspondan como das Leis vascas, e comprenderán a potestade de ditar os regulamentos de desenvolvemento, executivos e de organización das Leis, así como a completa xestión e administración dos servizos, incluída a función inspectora e revisora. A estes efectos, unicamente serán aplicables no ámbito territorial da Comunidade de Euskadi as normas regulamentarias e instrucións ditadas polas Institucións vascas e as súas correspondentes autoridades.

3. As atribucións e competencias da Comunidade de Euskadi previstas neste Estatuto entenderanse referidas ao seu ámbito territorial. No caso de que a regulación ou o exercicio das súas potestades por parte das Institucións vascas puidesen afectar a outros ámbitos territoriais externos, arbitraranse os correspondentes convenios de cooperación e colaboración coas autoridades estatais ou autonómicas que procedan.

4. O Estado garantirá o dereito da Comunidade de Euskadi a designar representantes que participarán ao máximo nivel reitor nas autoridades administrativas independentes, institucións financeiras e empresas públicas españolas, cuxa actuación incida, directa ou indirectamente, nas competencias ou intereses de Euskadi.

Capítulo Terceiro.- Das Políticas Públicas exclusivas do Estado

Artigo 45.- Políticas Públicas atribuídas ao Estado no ámbito da Comunidade de Euskadi

1. Na súa relación coa Comunidade de Euskadi, quedan reservadas ao Estado baixo carácter exclusivo, as potestades lexislativas e de execución que correspondan, nos termos que a continuación se establecen, aos efectos que requira a elaboración, execución e control de políticas públicas nos seguintes ámbitos:
a) Nacionalidade española, estranxeiría e dereito de asilo, sen prexuízo do carácter compartido das políticas de emigración e inmigración, en función da súa incidencia nas políticas sectoriais exclusivas da Comunidade de Euskadi.
b) Defensa e forzas armadas.
c) Réxime de produción, comercio, tenencia e uso de armas e explosivos.
d) Sistema monetario.
e) Réxime aduaneiro e arancelario.
f) Mariña mercante; abandeiramento de buques e matriculación de aeronaves; control do espazo aéreo.
g) Relacións internacionais, sen prexuízo das actuacións con repercusión exterior que se recoñecen á Comunidade de Euskadi neste Estatuto.

2. Así mesmo na súa relación coa Comunidade de Euskadi, queda reservado ao Estado ditar a lexislación común nos ámbitos que a continuación se sinalan, sen prexuízo da capacidade das Institucións vascas para o seu desenvolvemento e adaptación ao seu dereito sustantivo, así como para a súa aplicación e exercicio das potestades de execución que correspondan.
De acordo con iso, corresponderá ao Estado:
a) Lexislación penal, penal e procesual, sen prexuízo das particularidades do dereito sustantivo vasco.
b) Lexislación mercantil, sen prexuízo do desenvolvemento das bases das obrigacións contractuais de carácter mercantil, así como no seu caso das bases dos contratos e concesións administrativas.
c) Lexislación civil, sen prexuízo do dereito privado civil foral ou propio de Euskadi.
d) Lexislación de propiedade intelectual e industrial.
e) Pesas e medidas, contraste de metais e *determinación da hora oficial.

Capítulo Cuarto.- Das Políticas Públicas exclusivas da Comunidade de Euskadi

Sección 1ª.- Políticas Públicas exclusivas de réxime xeral

Artigo 46.- Políticas de institucionalización e autogoberno

Corresponden á Comunidade de Euskadi con carácter exclusivo as políticas públicas de institucionalización e autogoberno. Para a elaboración, execución e control destas políticas públicas, as Institucións vascas ostentarán todas as potestades lexislativas e de execución nas seguintes materias e ámbitos:
a) Réxime privativo de autorganización e funcionamento, símbolos e Institucións de autogoberno.
b) Demarcacións territoriais dentro da Comunidade de Euskadi.
c) Réxime electoral.
d) Estatuto xurídico dos funcionarios.
e) Procedemento administrativo derivado do dereito e da organización propia; expropiación forzosa, sistema de responsabilidade, patrimonio e réxime xurídico de todas as Administracións públicas da Comunidade de Euskadi.
f) Asociacións e Fundacións.
g) Dereito privado civil foral ou propio de Euskadi, que incluirá:
- A *determinación do réxime de suxección ao mesmo dentro do seu Territorio.
- A ordenación e xestión de todos os rexistros e instrumentos públicos civís no territorio da Comunidade de Euskadi baixo dependencia administrativa ou xudicial das Institucións vascas.
- A ordenación das relacións xurídico-civís relativas ao dereito de familia, incluídos os efectos da regulación das unións estables de persoas alternativas ao réxime de matrimonio.
- A ordenación das relacións xurídico-civís de carácter económico e patrimonial, con respecto ás bases das obrigacións contractuais que estableza o Estado.

Artigo 47.- Políticas educativas e culturais

1. Corresponde á Comunidade de Euskadi o desenvolvemento constitucional dos dereitos e deberes fundamentais respecto ao réxime xurídico de uso das linguas, os dereitos de expresión e comunicación, o dereito á educación e a liberdade de ensino.

2. Para a elaboración, execución e control das políticas públicas educativas e culturais que lle corresponden con carácter exclusivo á Comunidade de Euskadi, as Institucións vascas ostentarán todas as potestades lexislativas e de execución nas seguintes materias e ámbitos:
a) Ensino, tanto non universitaria como universitaria, en toda a súa extensión, niveis e graos, modalidades e especialidades, incluído a aprendizaxe permanente.
b) Formación Profesional, que incluirá todos os subsistemas de cualificación e formación profesional regulada, ocupacional e continua.
c) Obtención, expedición e homologación de títulos académicos e profesionais.
d) Defensa e protección do patrimonio cultural, artístico e monumental.
e) Artesanía.
f) Museos, bibliotecas e arquivos.
g) Cinematografía, artes escénicas, deporte e espectáculos.
h) Réxime de prensa, radio, televisión e en xeral de todos os medios de comunicación social.

3. En relación aos aspectos sobre identidade e representación cultural da Comunidade de Euskadi, o Estado garantirá o respecto á representatividade internacional da identidade vasca en todas as manifestacións culturais dos ámbitos do deporte e da industria, produción e creación literaria, artística, científica e técnica, incluíndo a representación da Comunidade de Euskadi en órganos internacionais e a promoción exterior da cultura vasca, para o que poderá subscribir acordos con institucións e organismos internacionais ou doutros países.

4. Euskadi ten dereito a dispor no ámbito deportivo das súas propias seleccións nacionais, que poderán participar con carácter oficial nas competicións internacionais.

Artigo 48.- Políticas sociais e sanitarias

Corresponden á Comunidade de Euskadi con carácter exclusivo as políticas públicas sociais e sanitarias. Para a elaboración, execución e control destas políticas públicas, as Institucións vascas ostentarán todas as potestades lexislativas e de execución nas seguintes materias e ámbitos:
a) Sanidade interior e exterior.
b) Ordenación farmacéutica, produtos sanitarios e farmacéuticos.
c) Asistencia social.
d) Institucións e establecementos de protección e tutela de menores.
e) Réxime e Institucións penais e de reinserción social.
f) Desenvolvemento comunitario.
g) Políticas de igualdade de xénero.
h) Política infantil, xuvenil e de terceira idade.
i) Integración social e laboral da inmigración.
l) Políticas de protección á familia.

Artigo 49.- Políticas sectoriais económicas e financeiras

Corresponden á Comunidade de Euskadi con carácter exclusivo as políticas públicas sectoriais económicas e financeiras. Para a elaboración, execución e control destas políticas públicas, as Institucións vascas ostentarán todas as potestades lexislativas e de execución nas seguintes materias e ámbitos:
a) Defensa do consumidor e do usuario.
b) Instalacións de produción, distribución e transporte de enerxía.
c) Réxime mineiro e enerxético; recursos xeotérmicos.
d) Agricultura e gandería.
e) Montes, aproveitamentos e servizos forestais, vías pecuarias e pastos.
f) Pesca marítima e ordenación do sector pesqueiro, marisqueo e acuicultura, caza e pesca fluvial e lacustre.
g) Industria.
h) Telecomunicacións.
i) Réxime das novas tecnoloxías relacionadas coa sociedade da información e do coñecemento.
l) Investigación científica e técnica.
m) Comercio interior e exterior; Feiras e Mercados; Denominacións de Orixe e Publicidade.
n) Corporacións de Dereito Público, en particular, Confrarías de Pescadores, e Cámaras de Comercio, Industria e Navegación.
o) Colexios Profesionais e exercicio de profesións tituladas; réxime de Notarios, Rexistradores da Propiedade, Axentes de Cambio e Bolsa, e Corredores de Comercio.
p) Turismo, lecer e esparexemento.
q) Casinos, xogos e apostas.
r) Ordenación do crédito, banca e seguros.
s) Cooperativas e Mutualidades non integradas na Seguridade Social.
t) Institucións de crédito e Caixas de Aforro.
u) Bolsas de Comercio e demais centros de contratación de mercancías e de valores.
v) Estatística.

Artigo 50.- Políticas de recursos naturais, ordenación territorial, vivenda e medio ambiente

1. Corresponden á Comunidade de Euskadi con carácter exclusivo as políticas públicas de recursos naturais, ordenación territorial, vivenda e medio ambiente. Para a elaboración, execución e control destas políticas públicas, as Institucións vascas ostentarán todas as potestades lexislativas e de execución nas seguintes materias e ámbitos:
a) Medio ambiente e ecoloxía.
b) Salvamento marítimo e verteduras industriais e contaminantes.
c) Aproveitamentos hidráulicos, canles e regadíos, augas minerais, termais e subterráneas.
d) Ordenación do territorio e do litoral.
e) Urbanismo e Vivenda.

2. En virtude deste Estatuto, constituirán bens de dominio público da Comunidade de Euskadi os recursos naturais situados no seu territorio e, en particular, a zona marítimo-terrestre do seu litoral e as súas praias, o mar territorial adxunto ata o límite de doce millas, e os recursos naturais existentes nos mesmos. Por Lei do Parlamento Vasco, que respectará as normas e tratados internacionais e os principios e obxectivos esenciais da lexislación estatal, regularase a súa administración, defensa e conservación.

Artigo 51.- Políticas de infraestruturas e transportes

1. Corresponden á Comunidade de Euskadi con carácter exclusivo as políticas públicas de infraestruturas e transportes. Para a elaboración, execución e control destas políticas públicas, as Institucións vascas ostentarán todas as potestades lexislativas e de execución nas seguintes materias e ámbitos:
a) Ferrocarrís.
b) Transportes terrestres, marítimos, fluviais e por cable.
c) Portos, heliportos e aeroportos.
d) Servizo Meteorolóxico.
e) Centros de Contratación e terminais de carga en materia de transporte.
f) Obras Públicas.
g) Tráfico e circulación de vehículos a motor.

2. En virtude deste Estatuto, serán de titularidade plena da Comunidade de Euskadi todas as obras públicas e infraestruturas que se atopen total ou parcialmente no seu territorio, independentemente da súa cualificación de interese xeral, incluídas todas aquelas que constitúen soporte dos sistemas de transporte e comunicacións respecto dos tramos que se sitúen ou transcorran polo seu ámbito territorial.

3. As Institucións vascas coordinarán as súas actuacións e colaborarán co Estado e coas Comunidades Autónomas a fin de salvagardar os seus intereses respectivos, aplicando a lexislación específica sobre infraestruturas e obras públicas de interese xeral, sen prexuízo do disposto neste Estatuto.

Sección 2ª.- Políticas Públicas exclusivas de réxime específico

Artigo 52.- Políticas de Seguridade Pública

1. En virtude deste Estatuto, corresponden á Comunidade de Euskadi, para a protección das persoas e bens, todas as funcións gobernamentais e de seguridade que establezan as Leis, así como o réxime da súa propia policía ou Ertzaintza.

2. Quedan reservadas ás Forzas e Corpos de Seguridade do Estado, para o seu exercicio na Comunidade de Euskadi, única e exclusivamente, os servizos policiais asociados ao control das políticas públicas atribuídas ao Estado con carácter exclusivo neste Estatuto.

3. O mando supremo da Ertzaintza corresponde ao Lehendakari.

4. Unha Xunta de Seguridade, formada, en número igual, por representantes do Estado e da Comunidade de Euskadi, garantirá a coordinación entre a Ertzaintza e as Forzas e Corpos de Seguridade do Estado, respecto daqueles delitos que afecten tanto á Comunidade de Euskadi como ao Estado.

Artigo 53.- Políticas socio-laborais e de emprego

1. Atribúense á Comunidade de Euskadi todas as potestades e funcións públicas necesarias para establecer e regular o seu ámbito socio-laboral propio. Exercerá as súas competencias en materia sociolaboral atendendo aos dereitos e obrigacións esenciais de traballadores e empresarios definidos nos ámbitos estatal e europeo.

2. Corresponden á Comunidade de Euskadi a potestade lexislativa e a potestade de execución en materia laboral, de emprego, formación e prevención de riscos laborais. A tal fin, a Comunidade de Euskadi poderá organizar, xestionar e tutelar, dentro do seu territorio, todos os servizos relacionados coas materias citadas, incluída a función inspectora, sen prexuízo da colaboración e cooperación co Estado.

3. As Institucións Vascas serán competentes para determinar, dentro do seu ámbito territorial, a representatividade das organizacións sindicais e empresariais atendendo a criterios estritamente democráticos, así como o réxime e eficacia da negociación colectiva, sen prexuízo do respecto á vontade pactada entre as organizacións sindicais e empresariais da Comunidade de Euskadi.

4. As Institucións vascas establecerán os oportunos instrumentos bilaterais co Estado e a Unión Europea para a colaboración e cooperación no exercicio das competencias en materia laboral. As relacións de carácter financeiro derivadas do exercicio das mesmas, incluída a participación en fondos de ámbito estatal ou europeo, suxeitaranse ao sistema de Concerto Económico previsto neste Estatuto, atendendo ao principio de solidariedade.

5. Os poderes públicos vascos axustarán o exercicio das competencias en materia laboral a criterios de participación democrática das organizacións sindicais e empresariais, procurando que as condicións de traballo se *adecuen ao nivel de desenvolvemento e progreso social, e promovendo a *cualificación dos traballadores e traballadoras e a súa formación continua ao longo de toda a vida laboral.

6. O Consello Vasco de Relacións Laborais será a entidade consultiva das Institucións vascas en materia sociolaboral e constituirá o órgano de encontro e diálogo permanente entre as organizacións sindicais e as confederacións empresariais no ámbito da Comunidade de Euskadi, co obxectivo de fomentar a negociación colectiva e promover a mediación e a arbitraxe nos conflitos laborais. O Consello Vasco de Relacións Laborais gozará de personalidade xurídica propia e independente para o desenvolvemento das súas atribucións, que serán reguladas por Lei do Parlamento Vasco.

Artigo 54.- Políticas de Protección Social

1. Os Poderes Públicos vascos manterán un réxime público de seguridade social para todos os cidadáns e cidadás, que garanta a asistencia e as prestacións sociais suficientes ante situacións de necesidade.

2. Corresponde ás Institucións vascas a potestade de desenvolvemento da lexislación do Estado en materia de previsión social e de seguridade social, así como a xestión do sistema público de seguridade social no seu ámbito territorial, que se exercitará cun orzamento propio e que incluirá a función recadadora das cotizacións sociais devengadas na Comunidade de Euskadi e a xestión do patrimonio situado no seu territorio e afecto ao sistema.

3. As Institucións vascas garantirán o principio de unidade na titularidade dos recursos do sistema de seguridade social do conxunto do Estado. Para ese efecto, a súa participación financeira no mesmo suxeitarase ao sistema de Concerto Económico previsto neste Estatuto, no que se regularán os fluxos económicos e os mecanismos de inspección que garantan os principios de solidariedade e non discriminación cos cidadáns e cidadás do conxunto do Estado.

4. A Comunidade de Euskadi poderá organizar e administrar dentro do seu territorio todos os servizos relacionados coas materias expresadas neste artigo e exercerá a tutela das Institucións, Entidades e Fundacións en materia de seguridade social.

Anterior: Título III

Proposta dun Novo Estatuto para Euskadi

Seguinte: Título V